4. Towards a circular economy monitor for Flanders: a conceptual basis

De circulaire economie meten, hoe doe je dat?

Conclusions of stakeholder workshop June 27, 2018

Januari 2019

In deze tekst wordt het concept voor de circulaire economie monitor, in ontwikkeling binnen het Steunpunt Circulaire Economie, in detail uiteengezet. Dit concept is het resultaat van de combinatie van academische expertise, inzichten vanuit de literatuur, feedback van beleidsmedewerkers en ontwikkelingen op het internationale toneel. Het is bediscussieerd met en aanvaard door een publiek van vertegenwoordigers van diverse beleidsdomeinen, sectoren en maatschappelijke organisaties op een workshop die plaatsvond op 27 juni 2018.

In essentie bestaat de circulaire economie monitor uit drie niveaus:

• Een macroniveau bestaande uit indicatoren die focussen op maatschappijbrede materiaalstromen en de bijbehorende milieu-, economische en sociale impacten verbonden aan Vlaanderen als regio, met inbegrip van de effecten buiten de Vlaamse grenzen.
• Een mesoniveau samengesteld uit indicatoren die focusen op het tot stand komen van circulaire economie in specifieke systemen die behoeften invullen.
• Een microniveau met een set van specifieke producten en diensten, met als bedoeling een representatieve en brede staalname van onze dagelijkse consumptie voor te stellen die tegelijk relevant is met betrekking tot de circulaire economie transitie.

Het centraal stellen van systemen die behoeften invullen in de context van circulaire economie is relatief nieuw. Dit komt niet aan bod in de huidige monitoring frameworks, en slechts enkele keren is er sprake van in de literatuur, vooral in de bredere context van duurzame consumptie. De concrete monitoring van dergelijke systemen moet nog ontwikkeld worden. Daardoor is het een ambitieuze keuze, maar ze is gerechtvaardigd door de geraadpleegde bronnen en de opinies van stakeholders. Het monitoren van circulaire economie door middel van systemen die behoeften invullen biedt de volgende voordelen:

• Aangezien het invullen van behoeften gebeurt via producten en diensten, wordt er op die manier een verbinding gemaakt tussen het micro- en het macroniveau. Dit laat toe aan beleidsmakers om de effecten van innovatie en beleid die starten op het microniveau al in een vroeg stadium waar te nemen, en om te zien hoe de economie op een breder niveau beïnvloed wordt doorheen de tijd.
• Modellen van productie en consumptie spelen een belangrijke rol in de manier waarop producten en diensten gebruikt worden om behoeften in te vullen. Door in de monitor te focussen op systemen die behoeften invullen is er een duidelijke plaats gecreëerd voor circulaire businessmodellen, een aspect dat tot nog toe nauwelijks of niet aan bod gekomen is in monitoring.
• Daarnaast wordt het consumptieperspectief vooraan gezet, een aspect dat tot nu toe eveneens weinig aandacht gekregen heeft in circulaire economie monitoring. Daarenboven wordt op deze manier de sectoroverschrijdende aard van de circulaire economie transitie goed weergegeven. Het productieperspectief is dan weer aanwezig in de producten en diensten die nader beschouwd worden.
• De feedback verkregen via de monitor is meer rechtstreeks in vergelijking met scores van bestaande macro indicatoren waarin de circulaire economie pas zichtbaar zou worden van zodra die voldoende groot geworden is, en die maar heel af en toe en na een lange tijd geupdated worden. De suggesties voor indicatoren in de exemplarische uitwerking van de monitoring van mobiliteit als systeem zijn grotendeels gebaseerd op gegevens die in de administratie beschikbaar zijn op jaarlijkse basis, en sneller na afloop van een jaar. Ook de link met de concrete producten en diensten in de monitor laat toe om evoluties op het microniveau te detecteren.

De uiteindelijk idee achter circulaire economie is om producten en materialen in gebruik te houden op het hoogste toepassingsniveau en dit zo lang als mogelijk, terwijl de milieu-impact verminderd wordt. Het resultaat van de verschillende manieren waarop dit kan gebeuren zal zichtbaar zijn in de monitor, en zal naast ontwikkelingen in de invulling van de maatschappelijke behoeftes zelf geplaatst worden. Op deze manier wordt de rol die circulaire economie zal en kan spelen in het navigeren binnen de veilige zone voor wat betreft de planetaire en maatschappelijke grenzen gemonitord.

Download