16. Consumer expectations circular business models - supplier perspective

In ‘Visie 2050. Een langetermijnstrategie voor Vlaanderen’ is de transitie naar de circulaire economie een van de zeven transitieprioriteiten. Daarin kan de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen een rol spelen. Circulaire businessmodellen zijn gelinkt aan de circulaire economie die de voorbije decennia steeds meer aandacht kreeg. Een specifiek type circulaire businessmodellen heet Product-Service-Systems (PSS) geïntegreerde bundels van producten en diensten met als doel het creëren van nut voor de klant en het generen van waarde. Deze ‘verdiensting’ via het uitrollen van PSS in de context van business-to-consumers (B2C is echter beperkt omdat consumenten waarde hechten aan het bezitten van producten.

Dit rapport bouwt verder op een studie van Sandra Rousseau en Raïsa Carmen voor het Steunpunt Circulaire Economie. Die studie peilde naar de attitudes van consumenten tegenover verschillende circulaire businessmodellen en identificeerde drijfveren en barrières van consumenten in sectoren zoals koffie, huisvestiging, printers en kledij. Toch benadrukt de conclusie van de studie dat de interesse van consumenten in circulaire business modellen afhankelijk is van contextuele factoren zoals het type businessmodel, het product en de kenmerken van de consument. De bevindingen bevestigen voorgaand onderzoek naar de context van PSS.

Daarom zet dit rapport een eerste stap in het onderzoek naar de manier waarop leveranciers van PSS omgaan met de drijfveren en barrières van consumenten: hoe navigeren leveranciers tussen de spanningen van het aanbieden van de PSS in de B2C-context en de drijfveren en barrières van de consumenten voor de dienst? We interviewden acht leveranciers van PSS in de B2C-context in vier sectoren: koffie, huisvestiging, elektrische apparaten en kledij. 

Het rapport identificeert drie patronen in de strategieën van de leveranciers. De spanningen waartussen de leveranciers navigeren zijn, meer bepaald, de wrijving tussen het ontwikkelen van businessmodellen in de context van gevestigde markten en de verwachtingen van de consumenten, de wrijving tussen de context van gevestigde prijsvoorkeuren voor producten die hoge investeringen vergen en de dienst, en de wrijving tussen de context van de huidige consumentencultuur en duurzamer consumeren. Dit bevestigt dat PSS contextafhankelijk zijn en het benadrukt de dynamische relatie tussen producenten en consumenten van PSS in de B2C-context.

Verder onderzoek kan via diepgaande, empirische studies de praktische en culturele aspecten van B2C PSS blootleggen. Het kan ook verkennen wat er nodig is om het transformatief potentieel van PSS te ontwikkelen, en hoe PSS diepgaande duurzaamheidstransities naar een circulaire economie kunnen beïnvloeden.

Aangezien PSS zo contextafhankelijk zijn, wijzen we beleidsmakers op de valkuilen van een te rechtlijnige toepassing van traditionele beleidsinstrumenten. We raden daarom aan om kleinschalige PSS projecten te koppelen aan bredere, contextuele dynamieken van gevestigde maar weinig duurzame markten, cultuur, voorkeuren van consumenten en beleid. Toch kunnen – afhankelijk van de context van de specifieke PSS – instrumenten zoals marktstimulansen, milieuheffingen, regelgeving en subsidies PSS ook verder ondersteunen.

Download